BACK
Het veelbewogen- en turbulente bestaan van het
stoomschip 'MIDSLAND' (1915-1957)
De 'Midsland', één van de schepen waarop Timen Swiers
(1886-1964)
-getrouwd met Aaltje Valk (1889-1974)- een tijd gezagvoerder was.
Welk stoomschip dit is behoeft geen betoog. De naam op het
schip kon bijna niet groter.
Ik begin hieronder met een tabel voor voor de
techniek- en
ruimtelijk-geïnteresseerden.
Tijdens mijn research naar de “Biesbosch” en de “Schokland,”
stuitte ik ook op andere zaken betreffende Timen Swiers
en ”zijn” schepen. Zodoende verkreeg ik ook al wat info over de 'Midsland.' Ik zag al gauw dat het zeer de moeite waard zou zijn, om eens dieper in
de archieven van de 'Midsland' te duiken. Vandaar nu de 'Midsland' Story.
Ik kom er steeds meer achter dat deze
gezagvoerder een boeiende man geweest moet zijn.
Als ik de foto op deze familiesite bekijk, waar Timen Swiers met de loods op het dek staat
te praten, dan zie ik daar een kapitein staan die dat is in hart en nieren.
Die vriendelijke man met hoed, zoals ik hem
als kind en tiener heb gekend,
had heel wat in zijn mars. Ik realiseer me dat steeds meer.
foto Maritiem
Museum Rotterdam. Fotocollectie Wilton Feijenoord.
Foto hier boven: De tewaterlating van het stoomschip 'Midsland' in
1915 bij Scheepswerf 'Fijenoord,' Rotterdam.
Het schip kan nu drijven, maar de afbouw moet nog beginnen.
Niemand weet dan nog, dat de 'Midsland' een rumoerig bestaan zal
hebben. Hoewel de Eerste Wereldoorlog al gaande was.
De 26 jarige, kersverse 2de stuurman Timen Swiers,
op weg naar de rang van Kapitein.
En kijk eens onder het woord: ,, DE TIJD.”
Daar staat: ,,Dieu et mon Droit.”
(God en mijn Recht)
Hoewel in het Frans; het is ook de kenspreuk in het Engelse wapen.
Op elk overheids gebouw in Engeland staat het te lezen.
De
eigenaar van de 'Midsland,' de NV Scheepvaart en Steenkolen
Maatschappij (SSM) werd
opgericht in 1896. Niet direct, maar al gauw werd het traditie bij
de SSM, dat hun schepen de naam
van een provincie, landstreek of plaatsnaam kreeg, met als uitgang
“land.” Zoals: Beierland;
Friesland; Gaasterland; Midsland; Ottoland; Schokland, enz
In de tabel hier onder laat ik zien dat de 'Midsland' een bewogen en
rumoerig bestaan gehad moet
hebben. Niet alles heb ik achterhaald, maar je krijgt zeker een
goede indruk van “Midslands leven.”
De 'Midsland' had een aantal bijzonder slechte
ervaringen met de Duitsers.
Dat zien we hieronder nader uitgewerkt.
Eerste Wereldoorlog:
15 november 1916 werd het schip, onderweg van
Rotterdam naar Newcastle on Tyne, op de
Noordzee door de Duitse onderzeeboot “UB29,” aangehouden en
opgebracht naar Zeebrugge en tot
prijsschip (oorlogsbuit) verklaard.
3 oktober 1918 In Zeebrugge hebben de Duitse troepen de 'Midsland,'
bij de ontruiming van deze
basis, tot zinken gebracht. Na de wapenstilstand (nov 1918) werd de
'Midsland' door de Belgische
regering in beslag genomen. Het schip werd gelicht en hersteld door
de Belgen.
Société Navale Charbonnière S.A. Antwerpen wordt de eigenaar.
Opmerkelijk is dat deze kleinere
onderneming de Belgische afdeling was van de Nederlandse
Scheepvaart- en Steenkolen
Maatschappij (SSM) uit Rotterdam;
de oorspronkelijke eigenaar dus.
Hoe e.e.a. dan Juridisch in
elkaar stak, heb ik
niet kunnen achterhalen.
6 november 1921 In die Belgische periode van de 'Midsland',
in de najaarsstorm van 6 november
1921, kwam de Midsland voor Zeebrugge in moeilijkheden. Het kreeg
een machinedefect. En met
over de zeebodem krabbende ankers, dreef het stuurloze schip met de
stormwind mee naar het
oosten. Het strandde uiteindelijk op het strand van Heist.
(Heist
werd in die tijd nog als “Heyst”
geschreven)
De aangerukte reddingsbrigade bracht een
lijnverbinding tot stand. De opvarenden
lieten echter merken dat ze het schip niet wilden verlaten. Toen de
storm geluwd was, lag het schip
muurvast op het strand.
Pogingen om het met de hulp van de sleepboot
'Gouwzee' de 'Midsland' (bij
hoog water) naar dieper water te trekken, mislukten.
De 'Midsland' muurvast, maar relatief
onbeschadigd, op het strand bij Heist.
29 maart 1922 pas, zou de 'Midsland', na het graven van
een geul en met assistentie van de
bergingsmaatschppij L.Smit & Co, met springtij weer vlot gebracht
worden.
Foto hier boven: Eind maart 1922. De
bij Heist gestrande 'Midsland'. Hier is men bezig met
graafwerk voor het vlot brengen van het schip. En dat zou lukken.
Na meer dan vijf maanden was Heist zijn toeristische attractie
kwijt.
1922. Na het stranden in Heist werd de 'Midsland' Niet
teruggegeven, maar verkocht aan de
oorspronkelijke Nederlandse eigenaar Scheepvaart &
Steenkolenmaatschappij, Rotterdam.
Tweede Wereldoorlog:
Nederlandse olie-tanker 'Phodos' loopt op mijn,
voor de ogen van de bemanning
van de 'Midsland' en de 'Ottoland'
20 maart 1940. Door Duitsland was aan Engeland de oorlog
al verklaard. In mei zouden de Duitsers
Nederland binnenvallen. De Nederlandse tanker “Phobos” op reis van
Curacao naar Rotterdam, liep
op 5 mijl ten oosten van het lichtschip “North Goodwin,” op een
mijn. Twee Nederlandse schepen de
'Midsland' en de
'Ottoland' komend van Newcastle, ze hadden juist de Downs
verlaten, voeren in kiellinie (recht achter elkaar) door een vaargeul, die door
mijnen-vegers mijn-vrij was gemaakt. De
snellere Nederlandse olie-tanker 'Phodos' passeerde de
'Midsland' en de
'Ottoland.' De tanker werd
daarop door de
'Midsland'
gewaarschuwd
voor kans op mijnen buiten de “schoon geveegde”
vaargeul. Maar dat was al te laat. Aan boord van de
'Midsland' en de
'Ottoland' zag men kort daarop
hoe de tanker “Phobos” benoorden de vaargeul terechtkwam en op een
mijn liep. Er vielen
gewonden en doden. De tanker is in Engeland leeg gepompt,
provisorisch hersteld en in
Rotterdam gerepareerd. Op
26 augustus 1940, tijdens de
reparatie nog, in Schiedam, is de tanker
door de Duitse bezetter gevorderd. Een triest verhaal.
Vanzelfsprekend gaat dit verhaal verder.
Waarom ik dit verhaal hier neerschrijf is omdat ik mij er
steeds meer bewust van word,
dat Timen
Swiers ook dit soort dingen moet hebben meegemaakt, en aan
dergelijke gevaren heeft bloot gestaan.
Het zou zelfs kunnen zijn dat hij het was, die de tanker 'Phobos'
waarschuwde.
En
in hetzelfde jaar nog -5 okt. 1940 - is de 'Ottoland,' het
schip dat achter de
'Midsland' voer, op een
mijn gelopen in de Noordzee bij Middlesborough. De
bemanning werd
gelukkig gered, door de Royal
Navy. Maar de 'Ottoland' die
aanvankelijk bleef drijven, is later
toch gezonken.
Tijdens die rampvaart was Haije Tigchelaar de kapitein op de 'Ottoland'.
Haije kwam oorspronkelijk uit Harlingen en verhuisde in 1962 naar Terschelling. Zijn laatste
levensjaren was hij de oudste inwoner
op Terschelling. Hij is daar in 2003 op 105-jarige leeftijd
overleden, en ligt daar begraven in Midsland.
Hier boven twee foto's van de zinkende 'Ottoland.' De foto's zijn
genomen vanuit een Engels
vliegtuig. Het schip was net als de 'Midsland' een kolenschip. Maar
op haar laatste reis was de
'Ottoland' beladen met hout. Te zien is dat een groot deel van de
lading over boord geslagen is. De
'Ottoland' die in maart nog, in het kielzog van de 'Midsland,' de
tanker 'Phobos' op een mijn zag lopen.
De bemanning van de 'Ottoland' wordt hier gered door de mannen van
de Royal Navy.
14 mei 1940
De 'Midsland' lag in Amsterdam en was om
onbekende reden niet meer vertrokken.
(Dit staat te lezen in een oud archief,
waarvan de oorsprong onbekend is).
Maar ruim twee weken vóór die 14de mei, had de 'Midsland' een
flinke aanvaring met een Panamees
stoomschip. Dit schip zonk en alle opvarenden werden door de 'Midsland'
gered.
(zie even verderop een krantenbericht over
deze aanvaring).
Het zou kunnen zijn dat het schip door
beschadiging als gevolg van die aanvaring,
langer in Amsterdam bleef
liggen.
Reparatie verliep moeizaam in die tijd.
27 augustus 1940 werd de 'Midsland' door de Duitsers
gevorderd en als “Prijsschip” (oorlogsbuit)
verklaard. Net als in de eerste wereldoorlog.
3 maart 1941 werd de 'Midsland' teruggegeven aan de
Scheepvaart Steenkolenmaatschappij.
23 oktober 1941 echter, werd de 'Midsland' opnieuw
door de Duitse bezetter in beslag genomen.
Hieronder de verschillende Duitse bazen die de 'Midsland'
had.
22 november 1941 'Midsland' in beheer gegeven bij “Bugseer
Rederei GmbH,” in Bremen.
29 juli 1943 'Midsland' in beheer gegeven bij
“Heinrich Schmidt GmbH,” in
Flensburg, Duitsland.
30 september 1943 'Midsland' in dienst bij de
Kriegsmarine, Bordeaux, voor
de bevoorrading van de
Kanaaleilanden (Net als het stoomschip 'Schokland.')
6 maart 1944 'Midsland' in beheer gegeven bij H.
Schuldt, Flensburg.
26 aug 1944 werd de 'Midsland' door de Duitsers
opgelegd wegens de
slechte staat van het schip.
Aan het einde van- en na de Tweede wereldoorlog
31 augustus 1944 is de 'Midsland' door een actie van de
geallieerden gezonken.
November 1945 werd de 'Midsland' gelicht en naar
Rotterdam gesleept.
Het arriveerde daar op
23 mei 1946.
Het schip werd
geabandonneerd. (niet meer hersteld; afgedankt).
In 1947 werd de 'Midsland' in Hendrik Ido Ambacht
gesloopt.
Het einde van een schip, zo geteisterd door twee
wereldoorlogen.
We weten dat Timen Swiers ook voor de Duitsers heeft
moeten varen. Dat heeft hij niet uit
vrije wil gedaan. De kans is groot, dat hij veel van de
“Midsland-terreur” meegemaakt cq
meegekregen heeft. En was dat niet op de 'Midsland' dan was dat wel
op een ander schip.
Om stil van te worden. Hier past respect en bewondering. Maar vooral
dankbaarheid dat
hij gespaard bleef. Het moet zijn verdere leven getekend hebben.
Maar er gebeurde meer, in het turbulente bestaan van
de 'Midsland.'
Eerder schreef ik al dat de 'Midsland' bij een aanvaring betrokken
was en
hierdoor erg beschadigd raakte. Hieronder twee krantenberichten over die
aanvaring.
Onderstaande foto is niet erg duidelijk, maar ik wil hem toch even
plaatsen,
want het is een foto uit de tijd, tussen beide oorlogen in.
De 'Midsland in bedrijf, waar ze voor bedoeld was.
Misschien was het Timen Swiers wel die daar voer.
Hieronder vijf krantenberichten zonder commentaar.
Het is natuurlijk niet zo, dat de Midsland alleen maar problemen
heeft gekend, al lijkt dat wel zo in
mijn verhaal. Ik heb kunnen vaststellen dat de 'Midsland' in de
jaren tussen de Eerste- en Tweede
Wereldoorlog probleemloos steenkolen en stukgoed vervoerde
tussen Harlingen, Rotterdam en
noord-oost Engeland.
Er waren wel de crisisjaren, maatschappelijke
problemen, zodat er bijvoorbeeld
veel haven-stakingen waren. En er was ook wel eens een aanvaring of een
bedrijfsongeval. Maar die zijn helaas van alle (vredes)tijden.
Ik vond de “Midsland Story” indrukwekkend.
Als laatste nog even ter lering en vermaak:
,,Steenkolen-engels.”
Iedereen kent vast de uitdrukking: ,,Hij spreekt steenkolen-engels.”
(Hij spreekt gebrekkig engels)
Maar men weet vaak niet waar die uitdrukking vandaan komt. Nu, dat
komt doordat de kolenschepen
van onder andere de S.S.M., zoals de stoomschepen: Gaasterland,
Midsland, Schokland enz. begin
1900 de (vaar)weg naar Noord-Oost Engeland vonden, om aan de rivier
Tyne bij Newcastle,
steenkolen te laden voor de Nederlandse industrie.
De meeste Nederlandse zeelui spraken in die tijd geen Engels. Dus
ontstond er al gauw een mix-taaltje van Engels / Nederlands door elkaar. Wij gingen dat daarom
op den duur Steenkolen-engels
noemen. Terwijl de Engelsen er de benaming
“Dunglish”
(samentrekking Dutch en English) of
“Double Dutch” aan gaven.
( De term “Double Dutch” wordt tegenwoordig, zowel in Engeland,
Amerika als ook
in Nederland voor meer zaken gehanteerd, maar ik hou het even bij de
oorsprong.)
*******
Bronvermelding:
Mijn historisch “Midsland verhaal” met foto's en illustraties
zijn ontleend aan verschillende bronnen.
Een aantal bronnen zijn voor de lezer zichtbaar in mijn verhaal.
Verder raadpleegde ik feitelijkheden uit:
Het Gemeentearchief Rotterdam
Het forum van Maritiem Digitaal
de-wadden.clubs.nl
De wrakkensite, www.wrecksite.eu
Van E. Baeyens , De verraderlijke zee, pag. 184-185
De oorsprong van de door mij
gebruikte foto's zijn (op een paar na) niet te achterhalen, omdat
identieke foto's op meerdere nautische sites en fora voorkomen,
zonder bronvermelding.
terug naar boven
|